Wywoływanie głosek syczących
WYWOŁYWANIE GŁOSEK SYCZĄCYCH.
Pierwsza w szeregu głoska s. Wywoływanie zaczynamy od ćwiczeń wstępnych.
Ćwiczenia języka
-
Liczenie dolnych zębów czubkiem języka po wewnętrznej stronie.
-
Oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów.
-
Dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski /e/,
-
Zlizywanie czubkiem języka przyklejonego mleka w proszku z dolnych dziąseł.
-
Energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów. Dmuchanie na świecę, kartkę papieru. Można wtedy stwierdzić czy strumień powietrza jest prawidłowo kierowany oraz sprawdzić długość wydechu. Dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki, dmuchanie baniek mydlanych, gumowych zabawek puszczanych w wodzie, urządzanie zawodów- kto dmuchnie dalej.
-
Próby gwizdania.
-
Zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z otwartej dłoni, np. piłeczki, piórka, kłębka waty, papierowej kulki.
-
Rozdmuchiwanie: chrupek, grochu, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu.
-
Gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku.
-
Gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą.
-
Dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej- kto dłużej utrzyma w ten sposób piórko w powietrzu.
-
Rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa sztucznego.
Ćwiczenia warg
1. Rozciąganie warg do uśmiechu z jednoczesnym wymawianiem samogłoski /i/,
2. Naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami.
3. Układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej.
4. Wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust:
kozy - me, me, barana - be, be, kurczątka - pi, pi, śmiechu - hi, hi.
W celu wywołania głoski /s/ wykorzystujemy metody: wzrokową, słuchową, czucia skórnego oraz przekształceń artykulacyjnych.
Ułożenie narządów artykulacyjnych: język leży za dolnymi zębami, tworząc rynienkę podobnie,
jak podczas dmuchania, wargi natomiast rozchylają się, tworząc łagodny uśmiech. Podczas wybrzmiewania głoski /s/ przykładamy wewnętrzną stronę dłoni ćwiczącego do naszych warg, zwracając uwagę na potrzebę kierowania strumienia wydychanego powietrza środkiem ust.
Usta są spłaszczone, jak podczas delikatnego uśmiechu, język tworzy rynienkę, tj. czubek maksymalnie zbliża się do dolnych zębów, a boki lekko unoszą się górnych zębów i dziąseł. Aby dokładniej określić miejsce prawidłowego ułożenia języka, można użyć nitki dentystycznej, którą zakładamy za dolne siekacze i polecamy dotykać czubkiem języka nitki w czasie wypowiadania głoski /s/ (Morkowska, 2000). Głoskę s możemy również uzyskać przekształcając inną głoskę.
Polega ona na długiej tonacji /f/ z równoczesnym odsuwaniem palcami dolnej wargi od górnych siekaczy .Innym sposobem przekształceń jest wybrzmiewanie /t/, przedłużanie jej pozwala uzyskać kolejno głoskę /c/, a następnie /s/ (Demel 1994, 65).
Głoski syczące mogą być wymawiane międzyzębowo lub bocznie. Ćwiczenia rozpoczynamy
od korekcji głoski [s], jeśli język pojawia się między zębami, podczas tonacji wszystkich głosek dentalizowanych, tj. szeregu szumiących i ciszących. Powodem jest korzystniejsze ułożenie języka różnicujące błędną i prawidłową wymowę. Natomiast, gdy występuje seplenienie boczne wszystkich trzech szeregów, rozpoczynamy od wywołania głoski /s/, gdyż łatwiej nauczyć dziecko właściwego kierowania strumienia powietrza identycznego, jak przy dmuchaniu na konkretne przedmioty.
UTRWALANIE GŁOSKI S
w sylabach sa, so, se, su, sy a-sa, o-so, e-se, u-su, y-sy as, os, es, us, ys sas, sos, ses, sus, sys, sasa, soso, sese, susu, sysy
• w wyrazach:
sanki, sandały, sałata, sad, sąd, seler, sekunda, syrena, sok, serek, sól, sen, sukienka, sobota, sopel, syn, syndyk, sypialnia, itp.; klasa, masa, osa, kasa, łysy, boso, wesele, miska, pisak, fasada, masło, kosa, piasek, rosa, itp.; nos, kos, las, pas, lis, los, bas, kłos, głos, pies, gaz, głaz, długopis, adres, tygrys, ananas, arbuz, kaktus, itp.;
• w wierszach:
„Sa jak sałata” Sa sa sa, se se se pani powtarza wciąż: dalej słyszę znów: a na koniec jeszcze raz
: sa sałata, asa klasa, as bas, se sekunda, ese wesel, es stres, sy syrena, ysy łysy, ys zgryz, so sobota, oso boso, os włos, su sukienka, usy kusy, us i mróz, su sukienka, usy kusy. Us i mróz.
„Smok w sklepie”
Smok do sklepu był wysłany po dwie miski, ser, banany.
W sklepie spotkał dwa jagnięta, o sprawunkach nie pamiętał.
Mama smoka posmutniała, tak sprawunki skwitowała:
Nie ma sera, nie ma misy. Oto notes. W nim rób spisy.
głoska „z”- dźwięczny odpowiednik głoski s
• w sylabach: za, zo, ze, zu, zy a-za, o-zo, e-ze, u-zu, y-zy zaza, zozo, zeze, zuzu, zyzy zas, zos, zes, zus, zys
• w wyrazach: zamek, zakład, załoga, zęby, zegar, zupa, Zenek, zero, zapałka, zebra, zoo, zakręt, zabawka, złoto, złom, zamówienie, itp.;
koza, kazanie, pazury, puzon, lizak, wazon, wózek, karuzela, mazak, bazar, bizon, kuzyn, ogryzek, bluza, gwiazda, itp.;
• w wierszach: „Koza-zbieg”
Z domu z dykty, za zagrodą, zbiegła koza z długą brodą. Niedaleko koza zwiała, mapy bowiem zapomniała. Za chwil kilka, jechał wozem, kuzyn wójta. Poznał kozę! Zrobił węzeł u jej brody,
I zagonił do zagrody.
głoska „c”
• w sylabach: ca, co, ce, cu, cy a-ca, o-co, e-ce, u-cu, y-cy ac, oc, ec, uc, yc cac, coc, cec, cuc, cyc caca, coco, cece, cucu, cycy
• w wyrazach: cebula, cyfry, Cyganka, cegły, cerata, cukier, cymbałki, cytryna, cena, cyrkiel, cela, cyrk, celnik, celnik, cep, cud, itd.; klocek, taca, praca, porcelana, klocek, ulica, kucyki, liceum, plecak, plecy, tablica, kolce, itp.; koc, palec, walec, widelec, pajac, latawiec, makowiec, piec, wieniec, pałac, więc.
„Cuda w Kłodzku”
Na ulicy, w centrum Kłodzka wielkich hecy, cudów nocka:
Cyrk – w nim krawiec i wódz mocny
Bawią tańcem całonocnym.
Pod cokołem, na placyku, cupnął magik na kocyku.
Ma cylinder: W nim, w papierku, ma na tacce moc cukierków.
głoska „dz”
• w sylabach: dza, dzo, dze, dzu, dzy a-dza, o-dzo, e-dze, u-dzu, y-dzy dzadza, dzodzo, dzedze, dzudzu, dzydzy dzac, dzoc, dzec, dzuc, dzyc
• w wyrazach: dzwonek, dzwoni, itp.; koledzy, miedza, wiedza, nędza, ogrodzenie, rodzynki, pieniądze, władza, godzą, marudzą, chodzą, itp;
• w zdaniach:
Pod miedzą siedzą zające.
Dzieci jedzą rodzynki.
Przy drodze rośnie kukurydza.
Dzwonek dzwoni na lekcję.
Na podłodze są pędzle.
Na wadze zważę rydze.
Koledzy poszli nad sadzawkę.
Zadzwonił szkolny dzwonek.
w tekstach:
Koledzy rozchodzą się do swoich klas. Po lekcji odwiedzą chorego Jurka. Zebrali już pieniądze na prezent dla niego. Kupią mu pędzel i farby do malowania. Jurek bardzo ładnie maluje. Za obrazek gęsi brodzących po sadzawce został nawet nagrodzony. Dostał ludowy dzbanek do kwiatków. Koledzy opowiedzą mu co ciekawego wydarzyło się w szkole.
• w wierszach:
„Dzwonnik i kot”
W twierdzy ogrodzonej miedzą kot i dzwonnik obiad jedzą:
dzwonnik rydze i wędzonkę, a kot mleko, chleba kromkę.
Najedzony dzwonnik chrapie, kotek w twierdzy muchy łapie.